نگاهی به موانع ایران و آمریکا برای بازگشت به برجام

به گزارش راهبرد معاصر، ایران و ایالات متحده گزارش دادند که دور نخست گفتگوهای غیرمستقیم بین آنها با هدف یافتن فرمولی برای بازگشت به برجام، جدی و سازنده بوده است؛ اما هیچ اطمینان خاصی برای موفقیت این روند وجود ندارد. علی رغم علائق و منافع مشترک طرفین برای بازگشت به برجام، مسیر پیشرو مملو از موانع است و احتمال فروپاشی مذاکرات وجود دارد.  فراتر از اختلافات موجود، حمله به سایت هسته ای نطنز که ایران رژیم صهیونیستی را متهم اصلی می‌داند، ممکن است مذاکرات وین را تضعیف سازد. در هر صورت، طرفین باید برای دستیابی به یک فرمول مشترک تلاش کنند.

مقامات آمریکایی همچنان اهداف ایران را زیرسوال می‌برند و آیا ایران حاضر است تمام محدودیت‌های مندرج در توافق هسته‌ای را مجددا بپذیرد یا به دنبال آن است که صرفا زمان بخرد؟ بنابراین حتی اگر دولت آمریکا تمایلی به شنیدن استدلال‌های رژیم صهیونیستی نداشته باشد، توانایی ااین رژیم برای اثرگذاری بر اقدامات آمریکا مرحله بعدی مذاکرات را مختل خواهد کرد.

ایالات متحده و ایران دور اول مذاکرات غیرمستقیم در وین را به عنوان بخشی از تلاش برای یافتن فرمولی برای بازگشت آنها به توافق هسته ای با میانجیگری اتحادیه اروپا به اتمام رسانده اند. تاکنون دو کارگروه یکی در مورد ابعاد هسته ای و دیگری در مورد تحریم ها برای تدوین مراحلی که ایالات متحده تحریم را لغو و ایران به تعهدات برجامی بازگردد شکل گرفته اند. طرفین گزارش دادند که مذاکرات سازنده بوده ، اما هر دو هشدار دادند که هنوز هیچ تضمینی برای نتیجه موفقیت آمیز وجود ندارد. انتظار می رود مذاکرات طی روزهای آینده از سر گرفته شود.

در پس زمینه، ایران خواستار آن است که تحریم هایی که پس از لغو آن ها با امضای توافق هسته ای مجددا اعمال شده اند و همچنین مواردی که متعاقبا توسط دولت ترامپ اعمال و ارتباط مستقیمی با توافق هسته ای ندارند ( مربوط به حقوق بشر و تروریسم) لغو شوند. در واقع دولت ترامپ در پایان دوره خود درصدد بود تا « دولت آینده» را به دام بیندازد و رفع تحریم ها را برای آن دشوار سازد. علاوه بر این مقامات ایرانی معتقدند که تنها با اطمینان از لغو تحریم ها از جمله حذف تحریم های صادرات نفتی و انتقال وجوه در سیستم های بانکی جهانی ایران از نقض تعهدات برجامی خود دست می کشد.

به نظر می رسد علی رغم تلاش طرفین برای دفاع از روایت خود در مورد این که چه کسی گام نخست را برمی دارد، در عمل این گفتمان بر روش هایی تمرکز دارد که به آن ها امکان بازگشت کامل به برجام را فراهم می کند. طرفین علاقه مند به بازگشت به توافق هسته ای هستند، اما انتظار می رود موانع زیادی در پیش باشد و تمرکز باید بر یافتن فرمولی باشد که به آن ها اجازه می دهد به تمایل طرف مقابل بر اجرای آنچه به آن ها اعمال می شود، اعتماد کنند.

برای ایالات متحده این شامل حذف کلیه تحریم های اعمال شده توسط دولت ترامپ است. برای ایران بازگشت کامل به تعهدات خود در توافق هسته ای ضروری است. از این رو احتمال شکست مذاکرات و به دنبال آن تداوم فشار حداکثری آمریکا علیه ایران و تداوم نقض توافق هسته ای توسط تهران وجود دارد. به علاوه حمله به تاسیسات نطنز می تواند به مذاکرات وین آسیب برساند.

در صحنه داخلی ایران اما اختلافات در مورد توافق هسته ای عمیق تر شده است. با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری 18 ژوئن، تنش بین چهره های اصول گرا و اصلاح طلب در زمینه بازگشت به مذاکرات با واشنگتن افزایش یافته است. «کیهان» روزنامه وابسته به اصول گرایان فراخوانی برای هئیت ایرانی در ترک مذاکرات و بازگشت مذاکره کنندگان به داخل کشور منتشر کرد. یک گزارش منتشر شده توسط مجلس در 11 آوریل تاکید داشت که ایران برای اطمینان از لغو تحریم ها حدود شش ماه زمان نیاز دارد. در مقابل حسن روحانی در اظهاراتی گفت کسانی که مخالف مذاکرات هستند در واقع آن هایی اند که به مردم ایران و وضعیت اقتصادی آن آسیب می رسانند.

همچنین در دولت آمریكا این بحث وجود دارد كه این کشور چقدر آماده هست تا تمام تحریم‌های اعمال شده توسط دولت ترامپ را مطابق خواسته ایران لغو کند. قانون‌گذاران جمهوری‌خواه و دموکرات از دولت می‌خواهند تا فشار بر علیه ایران را همچنان حفظ کنند. این بحث همزمان با سایر تحولات داخلی ایالات متحده است. در واقع در کنار علائق خود برای بازگشت به توافق هسته ای، دولت با طیف گسترده ای از چالش های داخلی روبرو است و این امر آن را ملزم به توجه به کنگره می کند که برای پیشبرد برنامه های داخلی به رای نمایندگان آن نیاز دارد.

مسئله اصلی که از سوی مقامات آمریکایی نیز به آن اشاره شده، این است که آیا دولت ایران واقعا مایل به بازگشت به تمام محدودیت های اعمالی برجام است یا خیر؟ همچنین مشخص نیست که آیا دولت ایران مشتاق این است که قبل از انتخابات ریاست جمهوری به توافق دست یابد یا خیر. حداقل در این مرحله به نظر می رسد که طرفین برای بازگشت به برجام و بهبود توافق هم نظر باشند. اما طرح مباحث غیربرجامی می تواند منجر به لغو گفتگو ها توسط ایران شود. علاوه بر این، تردید وجود دارد که دولت آمریکا برای ترغیب ایران به بحث در مورد توافق بهتر در زمینه برنامه موشکی و سیاست منطقه ای ایران برنامه منظمی داشته باشد.

اگر چه مطابق دیدگاه دولت می توان از هماهنگی مجدد واشنگتن و اروپا و توانایی اثبات شده آنها در اعمال مجدد تحریم های شدید به عنوان اهرم فشار در آینده بر تهران استفاده کرد، اما ممکن است پس از بازگشت به توافق دولت با مشکلات شدیدی روبرو شوند. در حالی که دولت بایدن با بسیاری از مسائل داخلی و خارجی سرو کار داد، مسئله هسته ای ایران و برجام فوریت خود را از دست داده و به کنار گذاشته می شود.